De landelijke overheid heeft de gemeentes in 2014 opgedragen hun restafval per inwoner terug te brengen naar 100 kilo in 2020, 30 kilo restafval in 2025 en 0 kilo restafval in 2050. Dit terwijl we in de gemeente Castricum van 216 kilo per persoon zaten in 2018. Wat ons betreft een te hoge ambitie om alleen bij de inwoners neer te leggen.
In aanloop naar behandeling van het grondstoffenplan, begon in 2015 al de voorbereiding. Wethouder Pelzer meldde zich begin 2016 aan voor de 100-100-100 actie. Vanuit onze fractie heb ik mee gedaan. Het was een hele uitdaging, vooral met 2 kinderen in de luiers. Afvalbakken voor dat materiaal waren er toen niet. Honderd inwoners gezocht voor afvaluitdaging -Beverwijk, Castricum en Heemskerk starten project '100-100-100' (rodi.nl)
Naast deze actie kwam erin 2018 een enquête. Er werden 2500 enquêtes per post verstuurd. Via diverse persberichten werd er aandacht gevraagd om de enquête via een link op de gemeentesite en social media in te vullen. In het grondstoffenplan zien we dat ruim 1100 mensen de enquête hebben ingevuld (03_Grondstoffenbeleidsplan (raadsinformatie.nl) ). Dat lijkt natuurlijk niet veel, maar iedereen die weet hoe hoog de respons normaal gesproken is bij gemeentelijke enquêtes, snapt dat dit een redelijk representatief beeld geeft van wat er leeft onder de bevolking wat dit thema betreft.
Echter betekent een dergelijke ambitie wat ons betreft dat niet alleen particulieren, maar de hele keten van producenten en leveranciers, detailhandel etc. hun beleid er op aan moeten passen, zodat eindgebruikers makkelijk hun afval kunnen scheiden. Deze oproep hebben wij dan ook gedaan bij behandeling van het grondstoffenplan in mei 2019. Om te zorgen dat dienstverlening beter zou worden heeft onze fractie destijds een motie ingediend. Deze werd unaniem aangenomen door de gemeenteraad.
Motie_voorzieningen_op_maat (raadsinformatie.nl). Enorm veel inwoners hebben positief gereageerd op de openstelling van de andere afvaldepots binnen de BUCH-gemeentes. Het was wat ons betreft het eerste zichtbare punt voor inwoners hoe de BUCH samenwerking ook een positieve bijdrage kan leveren aan onze inwoners.
Naast de motie dienden we samen met het CDA een amendement in om zo nodig te kunnen bijsturen als de uitvoering van het Grondstoffenplan daar aanleiding toe zou geven. Amendement_bij_grondstoffenbeleidsplan(raadsinformatie.nl)
Eerlijk is eerlijk, er waren partijen tegen deze uitrol. Nascheiding zou goedkoper en efficiënter zijn dan bronscheiding. Als je daar onderzoeken op naslaat, dan zijn er die beweren dat het zo is, maar net zo veel die dit betwisten. Onze keuze berust op het feit dat we mede-eigenaar zijn van de afvalverwerkingscentrale HVC. Deze partner heeft niet de capaciteit om aan volledige nascheiding te doen. Er is wel een lijn die nascheiding aankan, maar deze verwerkingslijn heeft slechts capaciteit om alle hoogbouw in het werkgebied van de HVC aan te kunnen. Even snel ombouwen is een utopie en gaat jaren duren. Bovendien zouden de kosten die dat met zich meebrengt ook weer doorberekend moeten burgers aan onze inwoners. Niets doen was geen optie. Dit met name ingegeven door de steeds meer oplopende kosten voor het verbranden van restafval. De landelijke overheid dwingt haar taakstelling af met een hele forse financiële prikkel. Forse verhoging afvalstoffenbelasting in 2019 - Bodem+(bodemplus.nl)
Bij de behandeling van het plan is ruimschoots stilgestaan bij luiers, incontinentiemateriaal en andere stromen. Maatwerk werd beloofd. Voor incontinentiemateriaal hebben wij de toezegging gehad dat hier geen bewijslast voor zou worden gevraagd. Er zou een redelijke compensatie worden aangeboden in extra ledigingen. Al met al bleek bij behandeling dat als je 11a 12 keer per jaar z’n restafvalcontainer aan de weg zou zetten je uit zou komen op een vergelijkbaar tarief als bij een reguliere verhoging (meestal inflatiecorrectie).
De uitrol van het plan was beoogd op 2de kwartaal van 2020. Inwoners zouden dan redelijkerwijs kunnen wennen aan het nieuwe systeem en hopelijk ervaren dat met goed scheiden het inderdaad goed mogelijk zou zijn om aanzienlijk minder restafval te produceren. Luiercontainers e.d.; het zou ruim op tijd gereed zijn. Willen inwoners de PMD- bak niet, omdat ze bijvoorbeeld het nu zelf goed redden door naar de PMD-containers in de wijken te gaan? Ook goed, maar de ervaring in het land leerde dat veel inwoners na de proefperiode hun bak toch liever in hun bezit hielden. Maar teruggeven zou gewoon kunnen en dit mag overigens nog steeds. Als auteur van dit stuk merk ik graag op dat mijn PMD-bak eigenlijk al te klein is wanneer ik mijn afval als vader van een jong gezin gaat scheidt. De eerste zakken breng ik nu nog steeds naar de ondergrondse PMD-container in de straat als ik ’s morgens naar school loop met de kinderen.
Na de besluitvorming in 2019 bleef het geruime tijd stil. De organisatie doet haar werk.
Onze fractie heeft voor de zomer van 2020 diverse malen aan de bel getrokken. Hoe staat het nu met de uitrol van het plan, redden we het wel? Het is stil, te stil. Betrek daarbij de drukte rondom corona. Herinnert u de files bij de afvalstraten nog? De afdeling die dit alles moest uitrollen werd op z’n kop gezet door alle drukte. Daarnaast bracht thuiswerken ook de nodige barrières met zich mee.
Maar toch, midden in de zomervakantie kwam daar de brief: we gaan van start. Waarom midden in de zomervakantie? Het meest ongelukkige moment! We kregen als samenleving na maanden van nauwelijks contact eindelijk weer even wat van onze vrijheid terug. Wij waren bang dat enorm veel mensen de brief zouden missen. Daarnaast was niet duidelijk hoe de tariefstelling zou gaan uitpakken. De gemeenteraad moest dat nog beslissen bij de begroting.
Naast dat veel mensen de brief kregen, constateerde onze fractie dat panden van ondernemers, zogenoemd panden met een gemengde bestemming, geen brief hadden ontvangen. Dit trof honderden ondernemers. Onze fractie werd verzekerd dat het recht zou worden gezet. Maar nog steeds horen wij geluiden dat dit nog steeds niet overal is gelukt. Is het bedrijf dat de uitrol regelt soms en maatje te klein voor deze klus? Al met al kan ik u zeggen dat wij niet gelukkig waren met het tijdspad. De planning week inmiddels ernstig af van het beoogde pad bij vaststelling van het plan. In het presidium van augustus hebben we dit geagendeerd. Helaas kregen we het toen niet direct op de agenda van de raad. Het zou allemaal wel worden geregeld bij de begroting. Dan stellen we toch ook de tarieven vast? We passen de verordening aan en dan moet het goed gaan komen was het verhaal dat we te horen krijgen.
De conceptbegroting deed de wenkbrauwen toch wel ernstig fronsen. Het beoogde bedrag per lediging van de grijze restafvalbak kwam in de verste verte niet in de buurt van de eerdergenoemde bedragen. Allerlei autonome kosten lagen hieraan ten grondslag, zoals minder opbrengsten van PMD, GFT, hogere stortkosten, belasting per ton afval enzovoorts. Voor onze fractie reden voor een reeks van technische vragen bij de begroting. Het Diftar-tarief aanpassen was een optie. Maar met de wetenschap van de problemen van de uitrol en de hoogte van het tarief werd voor ons duidelijk dat veel inwoners nog niet zo ver waren.
We hebben dan ook een motie aangekondigd om het nieuwe beleid on hold te zetten. Even een jaar droog oefenen. Doordat het om aanpassing van de heffing ging was een motie niet voldoende. Technisch betekende dit dat we de motie moesten splitsten in een amendement en een motie. Een jaar uitstel en ondertussen meer leren, begrip inde samenleving en betere, veel betere communicatie naar onze inwoners als doel.
Door het niet aannemen van de begroting kwam de focus op een ander onderdeel te liggen.
Diverse overleggen volgden over de begroting zelf. Het onderdeel afval raakte even naar de achtergrond. Er was echter nog geen nood aan de man. Op 17 november werd er gesproken over de afvalverordening. Daar zou het nog wel allemaal kunnen recht worden getrokken. Maar wat schetste onze verbazing tijdens de stemming op de 19de? Geen enkel voorstel haalde het. Ons plan om alles minimaal een jaar uit te stellen werd tegengehouden door het tegenstemmen van CKenG en Forza, nota bene de partijen die het hardste riepen dat de tariefsverhoging een grote schande was. Door tegenstemmen zorgden zij er juist voor dat de tariefsverhoging er wel juist zou komen. Er lagen ook voorstellen van GDB en PvdA, die het ook niet haalden. De afvalverordening (met nieuwe tarieven) zelf werd wel vastgesteld. Dit met onze instemming. Tegenstemmen had er namelijk in geresulteerd dat we ons als gemeente nog meer in de nesten zouden werken en waarschijnlijk onder financieel toezicht van de provincie zouden komen.
De volgende morgen al hebben we contact gezocht met de griffie. Is er nog iets mogelijk?
Want het gekke was, er was een krappe meerderheid voor aanpassing van de tarieven. Dit zagen we aan de stemverhouding op de diverse onderdelen.
Ook bij andere fracties zat het genomen besluit niet lekker. De PvdA zocht dat weekend contact met ons en samen hebben wij gewerkt aan een initiatiefvoorstel. Waar de 6 partijen (PvdA, GDB, De Vrije Lijst, Fractie van Schoonhoven, D66 en VVD) die een verandering wilden bewerkstelligen elkaar in konden vinden: Initiatiefvoorstel Grondstoffenplan 1
Ondertussen brak later die week ook de maatschappelijke onrust uit. Veel mensen voelden zich terecht overvallen. Hoe kon dit gebeuren? De uitleg van de afdeling bleef redelijk summier; tja de raad heeft het besloten. Maar de voorgeschiedenis was toch veel meer omvattend. In het initiatiefvoorstel vragen de partijen dan ook om de beloofde uitleg. Informeer onze inwoners nu eens volledig. Daarnaast gaat ook het tarief weer naar de beoogde € 6,25 per 240l bak en € 3,64 voor 140l. Dat blijft overigens nog steeds een forse verhoging. Maar daar staan wij helaas niet alleen in. Bijna iedere gemeente zal komend jaar fors haar heffing verhogen. Dit doen we niet om extra inkomsten te vergaren of om winst te maken. De gemeente verdient namelijk niets aan het systeem. Sterker nog, de afgelopen jaren waren de kosten hoger dan de opbrengsten van de afvalstoffenheffing. De dekking van het domein zat op 90% komend jaar wordt dit op 96% begroot. De uitrol van dit plan kost per inwoner de komende 20 jaar ongeveer € 1,50 per jaar (niet € 1,9 MILJOEN waar andere partijen mee schermen). In vergelijking: het zwembad kost de komende 40 jaar € 28,50 per inwoner per jaar, als we het er al mee gaan redden.
Na bekendmaking van het Initiatiefvoorstel 1, wat leunde op een meerderheid van 1 zetel, kwam er plotsklaps een 2de initiatiefvoorstel op de proppen. Initiatiefvoorstel 2
Het voorstel van CKenG en Forza vroeg om een jaar uitstel. Was dat nu juist niet wat wij bij de begroting al wilden? Waar deze 2 partijen toen het verschil hadden kunnen maken? Ik vind er het mijne van… De suggesties om te blijven kijken naar betere systemen is natuurlijk terecht en gelukkig heeft de wethouder dat bij het debat in de raad ook toegezegd.
Frustratie was er ook over het plotsklaps aankondigen dat Schulpstet ook geen mogelijkheid meer bood om restafval te kunnen brengen. Dat hebben wij als raad nooit besloten. Voorlopig kunt u daar nog steeds terecht met uw restafval en wat de ons betreft blijft dat zo. Op deze wijze moeten we de komende jaren gaan zien of we met z’n allen de afvalberg structureel kunnen terugdringen. Partijen die verder wilden gaan betwijfelen dat nu.
Met het aannemen van het Initiatiefvoorstel 1 op 10 december nemen we niet de frustratie en onvrede weg die er is ontstaan. Wel hopen wij, alsmede de overige fracties die dit ondersteunen dat er meer recht wordt gedaan aan het eerder aangenomen grondstoffenplan. Over en jaar weten we meer. Dan zijn er meer inzichten hoe de afvalstromen zich ontwikkelen. Zo nodig passen we dingen aan. Schroom niet om problemen te blijven benoemen bij de gemeentelijke organisatie. Wij hebben maatwerk als een van de opdrachten gegeven.
Als partij blijven wij kritisch op de kosten en daarmee samenhangende lasten voor onze inwoners. Dat doen we vanuit onze verantwoordelijkheid als bestuurderspartij. We hadden als beste stuurlui aan wal kunnen blijven staan en we hadden inderdaad ook overal tegen kunnen stemmen. Echter hadden dan uiteindelijk de kosten op langere termijn voor onze inwoners nog hoger geweest. Nu hebben wij ons nek uitgestoken en is er ook terechte kritiek te horen. Toch zijn we ervan overtuigd dat we de juiste weg zijn ingeslagen. Door onze constructieve opstelling hebben we uiteindelijk, ik geef het eerlijk toe, een niet voor ons ideaal compromis m.b.t. het variabele tarief bewerkstelligd. Het is verre van wat we willen bereiken (lagere lasten voor onze inwoners), maar we hebben hierdoor wel meer bereikt dan botweg overal tegen te stemmen. Onze boodschap is lastiger te verkopen, maar politiek is nu eenmaal niet in oneliners op Facebook samen te vatten.